گل شمعدانیPelargonium
شمعدانی گونه ای است از خانواده ژرامیناسه Geraminaceae . این گیاه بومی آفریقای جنوبی است .در حدود ۲۲۰ گونه و ۵۰۰۰ – ۶۰۰۰ واریته دارد ، که غالب آنها جنبه بوته دارد و در گلکاری چندان مورد توجه نیستند .
ارقام شمعدانی که در باغبانی مورد استفاده است اکثرا برای گل آنها و عده ای برای برگهای زینتی آن و برخی نیز از عطرشان کاشته می شود .
انواع شمعدانی هائی را که در گلکاری مورد استفاده قرار می گیرند به چهار طبقه تقسیم می نمایند :
▪اول – جنس شمعدانی معمولی p.x hortorum: که در چنس شمعدانی معمولی هورتوروم مجتمع شده اند. بیشتر در باغات و باغچه ها کشت می شود .
در این جنس ، گونه شمعدانی معمولی زونال zonale که در روی برگ آنها حلقه تیره رنگی بشکل نعل مشاهده میشود مورد استفاده است .
گلها به رنگهای قرمز ، صورتی ، سفید ، کم پَر ، پُرپَر ، دیده می شود .
گونه حلقه ای یا زونال zonale دارای واریته های متعددی است و رایران اکثرا ازارقام زیر استفاده میشود .
۱ - شمعدانی حرامزاده : پاکوتاه و دارای گلهای قرمز و خیلی پرگل است .
۲ – شمعدانی یهار هلوئی : واریته ای است به ارتفاع ۴۰ – ۵۰ سانتیمتر ، برگها درشت گلها صورتی مایل به نارنجی
۳ – شمعدانی سفید : برگها کوچک ، گلها سفید کم پر یا ر پر .
۴ – شمعدانی نقره ای : اطراف برگها در این واریته به رنگ سفید نقره ای و وسط آن سبز رنگ و گلها برنگ قرمز تند است .
۵ – شمعدانی ترمه ای : در این واریته حلقه وسطی دایره ای شکل به رنگ زرد مایل به قرمز و خود برگها به رنگ زرد تیره میباشد .
گلها به رنگ صورتی تند و کم پَر است . برگهای این واریته زینتی میباشد .
۶ – شمعدانی طلائی : برگها به رنگهای زرد و سبز است . گلها قرمز و پرپر .
در این دسته حلقه وسطی برگها در بعضی بکلی از بین رفته و در برخی کاملا نمایان است .
▪دوم – شمعدانی پیچ یا شمعدانی برگ عشقه ای p.peltatum: شاخه های این نوع شمعدانی نازک و بعضی از ارقام آن بطول یک متر یا بیشتر می رسد.
سوم – شمعدانی اژدر p.domesticum: که بیش از یک واریته از آن بنام شمعدانی گل درشت grandiflorum در ایران کشت نمی شود . بلندی این واریته ۵۰ – ۶۰ سانتیمتر است .
برگها درشت ، به رنگ سبز تیره و چین دار ، گلها درشت به رنگهای مختلف قرمز ، زرد ، بنفش ، و سفید ، یک رنگ و یا دو رنگ می باشد .
چهارم – شمعدانی عطری p.capitatum: برگها کرکدار و دارای عطری است شبیه عطر گل سرخ و برای تهیه اسانس از آن استفاده میشود . گلها کوچک برنگ ارغوانی .
گل شمعدانی عطری در درجه دوم اهمیت قرار دارد .
خاک :
خاکمناسبشمعدانیخاکیاستکهاگرآنرادردستبفشاریمبهزحمتبهمبچسبدیعنیکمیسنگینباشد . اگرزیادبهمبچسبدمعلوممیشودرسآنزیاداستوخاکتکهتکهمیشود .
اگر به آسانی دانه های خاک از هم بپاشد معلوم می شود خیلی سبک است و مناسب شمعدانی نیست .
خاک شمعدانی تشکیل میشود از یک قسمت خاک برگ پوسیده ، دو قسمت خاک مرغوب باغچه ، و یک قسمت شن زبر و یک قسمت کود گاوی پوسیده .
در نقاطی که تابستان خیلی گرم دارد ، %50 از خاک گلدان از تورب توصیه می شود . برای اینکه رطوبت را بهتر نگهدارد .
هرچند تورب زیاد و خاک برگ زیاد مانع رشد شمعدانی است زیرا ترشی ( اسیدیته ) خاک را بالا میبرد اسیدیته برای شمعدانی باید بین شش و نیم تا هفت باشد.
غذا :
همانطوری که می دانید کود فسفره برای تقویت ریشه و کود ازته برای ازدیاد شاخ و برگ و کود پتاسی برای تولید گل و میوه مفید است . تناسب این عناصر موثرتر از میزان مواد غذائی است باید توجه داشت اگر یکی ازاین عناصر زیاده ازحد به شمعدانی داده شود ، برای شمعدانی مضر است.اگر با دادن کود دامی ، کود ازته هم زیاد بدهیم ، شاخه های شمعدانی طویل می شود و برگها هم بزرگ می گردد . و این همان گلدانهائی است که باغبان به آنها گرسنگی می دهد و مدتی به آنها کود نمی دهد ، بطور خلاصه از اردیبهشت تا مهر ماه هر ماه یک مرتبه باید کود تجارتی به شمعدانی داده شود .ودر زمستان از کود دادن باید خودداری کرد .
کود را موقعی به گیاه می دهند که ریشه گلدان را پُر کرده باشد .
آب :
شمعدانی در اعضاء خود آب را ذخیره می کند . این گیاه خیلی سریع و به مقدار زیاد می تواند آب را جذب کند .به همین دلیل است که وقتی خاک خیس است باوجودیکه آب زیاد برایش مناسب نیست معذالک آن را جذب می کند ( در صورتیکه برای اغلب نباتات این آب زیاد ضرر میرساند ) در هر حال در تابستان موقعی که بوته شمعدانی گل دارد به آب نسبتا زیاد احتیاج دارد .
در روزهای کوتاه زمستان و در حرارت کم ، آب دادن را برای چند هفته باید قطع کرد . ولی وقتی گیاه در حال فعالیت است هیچوقت نباید رطوبت خاک قطع شود .
وقتی شمعدانی کاملا خشکی می بیند پوست ساقه سفت و خشبی می شود و عده ای از ریشه های لطیف و سفید رنگ از بین می روند .برگرداندن این حالت بحالت اولیه خیلی طول می کشد . در شمعدانی های گلدانی باید طوری آب داد که خاک گلدان کاملا خیس شود و بعد از آن هروقت خاک کاملا خشک شد باید آب داد. میزان و موقع آب دادن بستگی به وضع خود گیاه و حرارت هوا و رطوبت جوی دارد.
در روزهای خیلی گرم یا روزهائی که بادهای خشک می وزد ، در وسط تابستان به شمعدانی باید روزی دو مرتبه آب داد.
وقتی شدت نور کم است یا رطوبت زیاد است اصولا گیاه به آب نیاز ندارد .
اگر شدت آفتاب زیاد است بهتر است به گلدانها سایه بدهند تا به این وسیله تعریق در نبات کم شود و این کار بهتر از آن است که مرتبا به گلدانها آب بدهند .
ارقام شمعدانی عطری و پیچ و اژدر نسبت به شمعدانی معمولی بیشتر به آب احتیاج دارند .
هوا :
می گویند شمعدانی رطوبت جوی را لازم ندارد . این صحیح است ، شمعدانی مثل سرخس ، گلخانه مرطوب را دوست ندارد . ولی نباید محیط هم زیاده از حد خشک باشد . به نظر می آید خیلی از شمعدانی ها هوای خشک را می پسندند وعده کمی هم حتما خشکی زیاد هوا را لازم ندارند . رطوبت جوی برای گیاه شمعدانی مضر نیست . ولی برای غنچه ها ضرر دارد .
در آخر روز که حرارت پائین می آید ، رطوبت زیاد می شود و در شب ممکن است گلبرگها مرطوب شوند و گلها بگندد.
بهتر است آبپاشی در صبح انجام شود که تا عصر رطوبت روی گلها خشک شود و همچنین در منزل در عصر پنجره ها را باز کنند تا رطوبت اضافی بیرون برود .روی هم رفته جریان هوا خیلی از ناراحتی ها را از بین می برد.
روشنایی :
هرچند وطن اصلی شمعدانی سرزمین آفتاب درخشان است ولی شمعدانی که در منزل و باغچه عمل میآورند به نور شدید احتیاج محدودی دارد.
شمعدانی در محل سایه و قسمت شمالی ساختمان گل نمی کند و همچنین گوشه ای تاریک محل مناسبی برای کاشت شمعدانی نیست.
در نقاط سایه شاخ و برگ آن زیاد شده و شاخه هایش طویل و آبکی میشود .اگر در گلخانه و یا در تابستان سایه به آن ندهیم رنگ براق شمعدانی از بین می رود . نقاط کاملا آفتابی چه در گلخانه و چه در خارج گلخانه برای شمعدانی مضر است .
حرارت:
حرارت مطلوب برای شمعدانی بین 13 – 18 درجه سانتیگراد است . هرچند در حرارتهای بالا هم زنده میماند .
حرارت بین 43 – 44 درجه کلیه ارقام شمعدانی را از بین می برد .
حرارت مناسب برای شمعدانی عطری و اژدر بین 7 – 14 درجه سانتیگراد است که در این حرارت ها بهتر رشد می کند.
بعضی از ارقام شمعدانی زونال یا حلقه ای تا 10 درجه سرمای زیر صفر را هم تحمل می کنند
گلدانها:
گلدانهای سفالی برای شمعدانی مناسب است.مخصوصآ در گلخانه ها اگر شمعدانی را در گلدان کوچکتر بکارند مناسب تر است تا گلدان های بزرگتر.
وقتی قلمه ها ریشه دار شدند باید آنها را در گلدان استکانی ( 5 سانتیمترقطر دهانه ) کاشت و بعد از گلدان اولی به گلدان فرنگی کوچک ( 7 – 5/8 سانتیمتر قطر دهانه ) منتقل کنند .
خاک گلدان باید کمی سفت و با ثبات باشد . یعنی مقدار رس بیشتر از حدی باشد که قبلا گفته شده.نه اینکه سخت و سفت و سنگین باشد .
تعویض گلدان وقتی انجام می شود که ریشه ها بتازگی به بدنه گلدان رسیده باشند ، نه اینکه صبر کنند تا علائم گرسنگی در گیاه ظاهر شود.
موقع گل کردن بوته جوان در گلدان بتدریج عوض می شود احتیاجی به کود اضافی نیست .
اندازه گلدانی که گیاه در آن گل می کند بستگی به واریته شمعدانی دارد . بعضی در گلدان کوچک و بعضی در گلدان فرنگی بزرگ و عده ای در گلدان خیاری ( 17 سانتیمتر قطر دهانه ) خوب گل میکنند.
متوقف کردن رشد بوته ها:
بیشتر انواع شمعدانی را اگر بحال خود بگذارند یک ساقه اصلی می دهد و وقتی این ساقه رشد کافی کرد ، که اغلب گل هم ندارد ، شاخه های اطراف بیرون می آیند . این وضعیت رضایت بخش نیست .ولی اگر سر ساقه اصلی را ببریم یعنی پنسمان کنیم ، دو جوانه نزدیک محل قطع رشد می کنند و اینها هم بنوبه خود تا حدی رشد کرده و از آن ببعد شاخه های جانبی رشد می کنند .
منظور از متوقف کردن رشد ، هم آهنگ و هم زمان کردن رشد جوانه ها می باشد .
شروع رشد شمعدانی در بهار و توقف در رشد و تولید گل آن در اواسط تابستان است .
و شروع مجدد رشد در موقع کوتاه شدن روز یعنی پائیز است.
موقع قلمه گرفتن ، معمولا در آخر مرداد و اوائل شهریور می باشد که گیاه مادری از قدرت و قوت کاملی برخوردار است.
قلمه هائی که گرفته میشود در آخر مهرماه دارای ریشه کامل می باشند و می توان آنها را در گلدان 5/8 سانتیمتر قطر کاشت .در همین موقع که قلمه های ریشه دار جابجا میشود و باید از نقطه نموی قلمه ، سربرداری ( پنسمان ) شود.
شاخه هائی که قبل از نیمه زمستان رشد می کنند از رشد دو یا سه جوانه چانبی سرچشمه می گیرند .
رشد زیاد شاخه ها تا اوایل بهمن ماه احتمالا شروع نمی شود . در این موقع در ظرف چند هفته شاخه های جوان جانبی شاخه های مجددی میدهند که دو یا سه بند دارند . اینها هم باید سر برداری ( پنسمان ) شوند.
بنابراین برای تقویت بوته باید سعی کرد که شاخه های بیشتری ایجاد گردد .
در اواخر اسفند رشد شاخه ها و ریشه ها زیاد می شود و در این موقع است که تغییر اندازه گلدان لازم میباشد . باید بوته ها را به گلدانی که قطر دهانه آن 11 سانتیمتر باشد منتقل نمود.این تغییر گلدان ممکن است رشد بوته را مجددآ متوقف کند .
در اواسط فروردین اگر رشد خیلی زیاد است قسمتی از سرشاخه ها باید سر برداری شود و این آخرین پنسمان است .در اواسط خرداد بوته باید در یک حالت کامل باشد .
بعضی از انواع شمعدانی ها بیش از یک یا دو ساقه نمی دهند ولی بعصی پُر شاخ و بگند و احتیاج زیادی به سربرداری ندارند . فقط ممکن است گل دادن بوته را به عقب بیاندازد .
معمولا شمعدانی های که یک ساقه راست دارند را پنسمان میکنند ولی مثلا در شمعدانی پیچ این کار معمول نیست ولی شمعدانی های معمولی و بعضی از شمعدانی های اژدر را می توان با سربرداری فرم داد.
گیاه شمعدانی،کلیدنسل جدید درمان ایدز
نتایج تحقیقات صورت گرفته توسط محققان آلمانی نشان می‌دهد، عصاره ریشه گیاه شمعدانی از قابلیت درمان ویروس اچ‌آی‌وی-1 بعنوان متداول‌ترین نوع ویروس ایدز برخوردار است. ویروس اچ آی وی به دو نوع ویروس اچ آی وی-1 و ویروس اچ آی وی-2 تقسیم میشود که نوع اول متداول‌ترین نوع ویروس ایدز محسوب میشود.
محققان مرکز تحقیقات بهداشت محیط در مونیخ در تحقیقات خود دریافته‌اند، عصاره گرفته شده از گیاه شمعدانی قادر به غیر فعال‌سازی ویروس اچ‌آی‌وی-1 و پیشگیری از حمله این ویروس به سلول‌های سالم بدن است.این ترکیب از تکثیر ویروس در داخل بدن جلوگیری کرده و از توانایی بالقوه تولید نسل جدید داروهای ضد ویروس اچ‌آی‌وی-1 برخوردار است.
عصاره ریشه گیاه شمعدانی همچنین از خون و سلول‌های بنیادی در مقابل عفونت ناشی از ویروس اچ‌آی‌وی-1 محافظت می‌کند؛ این ترکیب باعث مسدود شدن اتصال ذرات اچ‌آی‌وی به سلول‌های بدن شده و از حملات ویروسی جلوگیری می‌کند.
چند مرحله آزمایش بالینی در آلمان نشان می‌دهد، عصاره ریشه گیاه شمعدانی برای انسان کاملا ایمن و بدون ضرر بوده و مجوز استفاده در طب گیاهی را دریافت کرده است.پروفسور «روت براک ورنر» سرپرست تیم تحقیقاتی تأکید می‌کند: حمله عصاره شمعدانی به ویروس کاملا متفاوت از داروهای ضد ویروس اچ آی وی-1 موجود است.
در گام بعدی محققان قصد دارند نتایج این مرحله از تحقیقات و ایمنی این ترکیب در بدن انسان را بدقت مورد بررسی قرار دهند.
منبع:
http://beautifulflowers.blogfa.com/post-1.aspx
http://www.golestan-ali.com/35/pelargonium/
http://nargil.ir/plant/houseplants.aspx?pid=36
http://robabnaz39.persianblog.ir
www.isna.ir
سورگوم 
